مکان یابی و طراحی بیمارستان جامع تهران با رویکرد پدافند غیرعامل

در حوادث طبیعی مانند زلزله و سیل، و غیرطبیعی مانند جنگ نیاز جامعه آسیب دیده به بیمارستان چه به لحاظ کیفی و چه به لحاظ کمی افزایش می یابد. مطمئناً در شرایطی که حادثه ای پیش آمده، تدارک مراکز خدماتی بسیار مشکلتر و پرهزینه تر نسبت به پیش از وقوع حادثه است. لذا باید پیش از وقوع حادثه برای آن برنامه ریزی کرد و با مدیریت سیستماتیک مشکلات مدیریت بحران را کاهش داد. بنابراین به نحوه و کیفیت طراحی و ساخت بیمارستان به عنوان یکی از ضروری ترین بناها در حوادث طبیعی و غیر طبیعی باید توجه ییشتری کرد. بیمارستان از دو جنبه مد نظر قرار گرفته است. نخست از لحاظ درجه اهمیت بنا که در دسته بندی پنج گانه ساختمان ها به لحاظ اهمیت جزء دسته اول یعنی جزء بناهای حیاتی محسوب می شود. (مقصود، بیمارستان های جامع، بزرگ و شهری و منطقه ای می باشد.) بنابراین در حوادث طبیعی و غیر طبیعی کماکان باید همانند قبل از حادثه و یا حتی با ظرفیتی بیش از ظرفیت پیش از حادثه کار کند و به مردم خدمات ارائه کند. ضمناً در اغلب ساختمان هایی که جزء بناهای حیاتی محسوب می شوند مانند مراکز حکومتی، نظامی و . . . اصول پدافندی (بیشتر پدافند عامل وکمتر پدافند غیرعامل) رعایت می شود. اما در مورد بیمارستان ها که مردم مستقیماً با آنها در ارتباطند و جزء بناهای عمومی محسوب می شوند چنین مواردی رعایت نمی شود. دوم از لحاظ عملکرد (function) آن می باشد. یک بیمارستان ذاتاً دارای پیچیدگی های عملکردی بسیاری است. رعایت اصول پدافند غیرعامل، قطعاً به این پیچیدگی ها می افزاید. لذا باید به گونه ای با پروژه برخورد کرد که رعایت اصول پدافندی در نهایت به نقض غرض، که ساخت یک بیمارستان بوده است منتهی نشود و عملکرد عادی بیمارستان را مختل نکند. پدافند غیر عامل: تعاریف گوناگونی از پدافند غیرعامل در متون مختلف بین المللی وجود دارد. پدافند غیرعامل طبق تعریف مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان که توسط مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن در دست چاپ است به این معنی است: «پدافند غیرعامل مجموعه ای از اقدامات غیرمسلحانه است که موجب کاهش آسیب پذیری نیروی انسانی، ساختمان ها، تأسیسات، تجهیزات، سرمایه ها، اسناد و شریان های کشور در مقابل عملیات خصمانه و مخرب دشمن می گردد.» رعایت اصول دفاع غیرنظامی در اکثر شهرهای کهن دنیا از انتخاب مکان استقرار شهر گرفته تا نوع شهرسازی و در مرحله نهایی شیوه معماری ساختمان ها از ضروریات بوده است. معماری: از منظری دیگر می توان به ضرورت دخالت معماری در مبحث پدافند غیرعامل اشاره کرد. باید ضرورت دخالت معماری در مبحث پدافند غیرعامل هم برای معماران و هم برای متولیان موضوع پدافند غیرعامل در کشور (به ویژه سازمان پدافند غیرعامل) اثبات شود. ممکن است با رعایت اصول دفاع غیر عامل به اهداف پدافندی نزدیک شویم ولی با بی توجی به اصول معماری در طراحی ها، در نهایت به لحاظ عملکرد از هدف دور شده باشیم. از مهمترین موضوعات در پدافند غیرعامل عدم ایجاد حس ترس و تشویش در میان مردم است. اگر اصول پدافند غیرعامل بدون در نظر گرفتن ظرافت ها و جنبه های زیبایی شناسی معماری و روانشناسی محیطی در طراحی و ساخت و سازها رعایت گردد در نهایت ممکن است موجب ایجاد حس ترس در مردم شود و چهره شهرها به پادگان های نظامی شبیه شود. بنابراین دخالت معماری و معماران در این حوزه ضروری می نماید. پس از مطالعه و بررسی معیارهای طراحی ساختمان بر اساس پدافند غیرعامل به نتایجی می-رسیم که با بکارگیری آن در طراحی یک بیمارستان در شهر تهران، قابل استفاده بودن این ضوابط را توسط خود پژوهش ارزیابی می کنیم. در حقیقت بخش طراحی پژوهش آزمونی است برای سنجش بخش مطالعات نظری.